Η φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών γίνεται με εξατομικευμένο τρόπο για το κάθε ζευγάρι, έτσι ώστε να ληφθούν υπόψιν όλοι οι συγκεκριμένοι παράγοντες, να επιτευχθεί το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα και να αποφευχθούν οι επιπλοκές.

Για να μεγιστοποιηθούν τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης, χρειάζεται επαρκής αριθμός ωαρίων υψηλής ποιότητας από την γυναίκα. Η γενική επιδίωξη είναι να ληφθούν 8 – 15 ωάρια κατά την διαδικασία της ανάκτησης ωαρίων.

Οι γυναίκες που ακολουθούν ένα πρόγραμμα διέγερσης ωοθηκών συνεχίζουν τις καθημερινές τους εργασίες και έχουν μια φυσιολογική καθημερινότητα. Η ελεγχόμενη διέγερση των ωοθηκών επιτυγχάνεται με την εφαρμογή κάποιου πρωτοκόλλου διέγερσης. Η επιλογή του συγκεκριμένου πρωτοκόλλου υποδεικνύεται ανάλογα με την περίπτωση.

Αυτά τα φαρμακευτικά πρωτόκολλα (διέγερση ωοθηκών με χάπια και με ενέσεις) χρησιμοποιούνται για να αυξήσουν την παραγωγικότητα των ωοθηκών, έτσι ώστε να παράγουν επαρκή ωοθυλάκια και ωάρια.

Χωρίς την χρήση των φαρμάκων, οι ωοθήκες θα παράγουν μόνο ένα ωοθυλάκιο και ένα ώριμο ωάριο σε κάθε έμμηνο κύκλο. Όλες οι χρησιμοποιούμενες αγωγές εξωσωματικής γονιμοποίησης περιλαμβάνουν ενέσεις ενός φαρμάκου, το οποίο περιέχει ωοθυλακιοτρόπο ορμόνη (FSH). Πρόκειται για μια γλυκοπρωτεϊνική ορμόνη, η οποία εκκρίνεται στον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης.

Η χρησιμοποίηση αυτής της ορμόνης, ουσιαστικά διεγείρει την παραγωγή οιστρογόνου στις ωοθήκες. Η γυναίκα διεγείρεται με την ενέσιμη φαρμακευτική FSH για περίπου 8-12 ημέρες, μέχρι να αναπτυχθούν πολλαπλά ωοθυλάκια ώριμου μεγέθους.

Ο στόχος σε αυτό το κομμάτι της διαδικασίας είναι να ληφθεί ένας ικανοποιητικός αριθμός ποιοτικών ωαρίων, τα οποία είναι μεταξύ 8-15 ωάρια. Παράλληλα, παρακολουθούνται τα επίπεδα των ορμονών στο αίμα, καθώς και το μέγεθος των αναπτυσσόμενων ωοθυλακίων. 

Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης τα επίπεδα οιστρογόνων στο αίμα, καθώς όταν είναι η αρχή του κύκλου τα επίπεδα αυτά είναι χαμηλά και προοδευτικά αυξάνονται σε σημαντικό βαθμό, καθώς αναπτύσσονται πολλαπλά ωοθυλάκια.

Η όλη διαδικασία της διέγερσης των ωοθηκών διαρκεί συνήθως 8-10 μέρες. Η ανάκτηση των ωαρίων προγραμματίζεται 35-36 ώρες μετά την χορήγηση της χοριακής γοναδοτροπίνης, λίγο πριν δηλαδή το σώμα αρχίσει να απελευθερώνει τα ωάρια.

Συνήθως δεν είναι δύσκολο να αναπτυχθούν αρκετά ωοθυλάκια. Σε μερικές περιπτώσεις όμως η απόκριση των ωοθηκών είναι μικρή και παρατηρείται χαμηλός αριθμός αναπτυσσόμενων ωοθυλακίων (πτωχές απαντήτριες – poor responders). Η ικανότητα των ωοθηκών να διεγερθούν σωστά και να καταφέρουν να παράγουν αρκετά ωοθυλάκια μπορεί να προβλεφθεί με σχετική ακρίβεια με την χρήση μιας υπερηχογραφικής εξέτασης, η οποία ονομάζεται «μέτρηση των πρωτογενών ωοθυλακίων»  (Antral Follicle Count- AFC).

Ο ελάχιστος αριθμός των ωοθυλακίων που απαιτείται για να προχωρήσει η διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης, εξαρτάται από πολλούς διαφορετικούς παράγοντες όπως:

Οι γυναίκες που είναι πιο πιθανό να παρουσιάσουν χαμηλή ανταπόκριση στην ωοθηκική διέγερση είναι:

Γοναδοτροπίνες – Διεγείρουν τις ωοθήκες, είναι ενέσιμες και γίνονται περίπου την ίδια ώρα σε καθημερινή βάση. Η δοσολογία ρυθμίζεται ανάλογα με την γυναίκα και προσαρμόζεται ανάλογα με την εξέλιξη του κύκλου

Τα ανάλογα της υποθαλαμικής ορμόνης – Υπάρχουν 2 τύποι αναλόγων, τα οποία είναι οι αγωνιστές και οι ανταγωνιστές. Η χορήγηση αυτών των ουσιών επιτυγχάνει την καταστολή των ενδογενών γοναδοτροπινών, αυτών που παράγει δηλαδή φυσικά η γυναίκα. Η καταστολή αυτή επιτρέπει να υπάρχει πλήρης έλεγχος της κατάστασης και εξασφαλίζει πως δεν θα υπάρξει αιφνίδια και άκαιρη ωοθυλακιορρηξία

Χοριακή γοναδοτροπίνη – Χορηγείται εφάπαξ σε ενέσιμη μορφή, την κατάλληλη χρονική στιγμή και προκαλεί την τελική ωρίμανση των ωοθυλακίων και την ωοθυλακιορρηξία

Το μακρύ πρωτόκολλο – Ξεκινάει καθημερινή ένεση γύρω στις 7 ημέρες πριν την αναμενόμενη πρώτη μέρα της περιόδου (21 ημέρα του κύκλου) και μετά την έναρξη της περιόδου και εφόσον επιτευχθεί η καταστολή, ξεκινά η διέγερση των ωοθηκών με την χορήγηση γοναδοτροπινών

Το βραχύ πρωτόκολλο – Ξεκινάνε ενέσεις την 2η μέρα της περιόδου και την αμέσως επόμενη μέρα, την 3η δηλαδή, ξεκινούν και οι ενέσεις γοναδοτροπινών

Το πρωτόκολλο ανταγωνιστή – Ξεκινάνε πρώτα οι ενέσεις γοναδοτροπινών την 2η μέρα της περιόδου και προστίθενται οι ενέσεις ανταγωνιστή όταν τα ωοθυλάκια έχουν μέση διάμετρο 14 χιλιοστά, δηλαδή περίπου κατά την 6η-7η μέρα της διέγερσης. Το πρωτόκολλο με ανταγωνιστή αποτελεί τον πλέον μοντέρνο τρόπο διέγερσης αλλά και το ασφαλέστερο  πρωτόκολλο διέγερσης των ωοθηκών και για αυτό έχει την μεγαλύτερη αποδοχή στην κλινική πράξη, καθώς με το πρωτόκολλο αυτό η πιθανότητα υπερδιέγερσης των ωοθηκών είναι πολύ μικρή.

Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος MD,MSc,PhD,DFFP

Για την καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού, ο γιατρός δέχεται μόνο μετά από ραντεβού.